NIK o ściąganiu podatków lokalnych
Pozytywna ocena NIK przy jednoczesnym stwierdzeniu wielu nieprawidłowości w działalności jednostek samorządu terytorialnego trochę mnie dziwi. Mniejsza z tym, gdy godzą w interesy podatkowe samych jst, gorzej, gdy negatywnie oddziałują na podatników.
Oceniając działalność jednostek samorządu terytorialnego (jst) w zakresie prawodłowości i skuteczności pozyskiwania dochodowów własnych z wybranych podatków lokalnych – podatek od nieruchomości i podatek od środów transportowych, oraz dochodów z majątku, NIK poddała kontroli:
– prawidłowość wymiaru podatków lokalnych;
– skuteczność i poprawność egzekwowania zaległości podatkowych;
– prawidłowość stosowania ulg podatkowych;
– prawidłowość i skuteczność realizacji dochodów z majątku, w tym rzetelność ich planowania.
Kontrolę przeprowadzono w 28 jednostkach samorządu terytorialnego na terenie 6 województw, z tego w 12 gminach miejskich i 16 gminach miejsko-wiejskich. Badaniami kontrolnymi objęto okres od 1 stycznia 2012 r. d0 30 czerwca 2014 r.
***
Pomimo że NIK mówi o pozytywnym wyniku, trudno się z nią zgodzić, patrząc na długą listę nieprawodłowości. Kontrolerzy NIK dopatrzyli się:
– nierzetelnego prowadzenia bądź braku weryfikacji danych zawartych w informachach i deklaracjach składanych przez podatników;
– niewprowadzenia mechanizmów zapewniających właściwy obieg dokumentów wewnątrz urzędu jak również niekorzystanie z zewnętrznych źródeł informacji;
– niewykorzystywania przez organ podatkowy, przewidzianej przez art. 281 § 1 Ordynacji podatkowej, możliwości kontroli u podatników;
– opieszałości w prowadzeniu działań windykacyjnych, co skutkowało niską skutecznością egzekwowania zaległości podatkowych;
– nierzetelności postępowań podatkowych w sprawach ulg, polegającej na stosowaniu nieprzejrzystych lub niejednolitych kryteriów przy ocenie wniosków, dowolności w wydawaniu decyzji oraz nieprawidłowym dokumentowaniu i nieprzestrzeganiu terminów w prowadzonych postępowaniach, co zwiększa ryzyko wystąpienia korupcjogennego mechanizmu dowolności;
– wydawania (w jednej z gmin) odmiennych rozstrzygnięć w analogicznym stanie faktycznym oraz różnicowania terminów wystawiania tytułów wykonawczych w zależności od wysokości zaległości podatkowej;
– naruszania ustawowych zasad sporządzania decyzji administracyjnych;
– niedochowania należytej staranności przy opracowywaniu uchwał dotyczących podatków lokalnych;
– niesporządzenia planów wykorzystania zasobu nieruchomości;
– nieprzestrzegania obowiązku uzyskania zgody rady gminy (w formie uchwały), gdy po umowie zawartej na czas oznaczony strony zawierają kolejne umowy, których przedmiotem jest ta sama nieruchomość.
***
Negatywnymi skutkami stwierdzonych nieprawidłowości, obok naruszenia prawa, były uszczuplenia w dochodach gmin z tytułu badanych podatków (2 155,9 tys. zł)15, a także negatywny odbiór społeczny takich zjawisk jak: unieważnianie przez organy nadzoru uchwał z powodu promowania zwolnieniami podatkowymi określonych podmiotów, dowolne wydawanie decyzji w sprawach ulg podatkowych według niejasnych, niejednolitych zasad oraz opieszałość bądź odstępowanie od egzekucji podatkowej
