Czy płatnik składek jest odpowiedzialny za nienależnie wypłacone świadczenie?

Pracodawcy mają zdecydowanie za dużo obowiązków i kosztów związanych z zatrudnieniem pracowników. ZUS z pewnością tego im nie ułatwia, wydając decyzję o zwrocie nienależnie wypłaconych świadczeń z ubezpieczeń społecznych (na rzecz ich pracowników). Stanowisko organu nie zawsze jest słuszne.

Załużmy, że zasiłek chorobowy lub macierzyński został wypłacony przez ZUS, chociaż później okazało się, że zasiłek nie przysługiwał pracownikowi. Kto powinien zwrócić pieniądze? Z logicznego punktu widzenia dokonać tego powinien ten, kto uzyskał świadczenie (pobrał pieniądze).

Warto przytoczyć podstawę prawną dotyczącą wypłaty zasiłków i w tym celu posłuży ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczeń społecznych w razie choroby i macierzyństwa.

art. 61
1. Do zasiłków określonych w ustawie i ich wysokość ustalają oraz zasiłki te wypłacają:
1) płatnicy składek na ubezpieczenie chorobowe, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych,
z zastrzeżeniem pkt 2 lit. d;
2) Zakład Ubezpieczeń Społecznych:
a) ubezpieczonym, których płatnicy składek zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 ubezpieczonych,
b) ubezpieczonym prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym,
c) ubezpieczonym będącym duchownymi,
d) osobom uprawnionym do zasiłków za okres po ustaniu ubezpieczenia,
e) ubezpieczonym podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu w Polsce z tytułu zatrudnienia u pracodawcy zagranicznego.
(…)
3. Jeżeli do wypłaty zasiłku obowiązany jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych, płatnik składek przedkłada zaświadczenie zawierające zestawienie składników wynagrodzenia lub przychodu, stanowiących podstawę wymiaru zasiłku, którego wzór określi, w drodze rozporządzenia, minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego.

Z przepisów wynika, że świadczenie wypłaca bezpośrednio na kontro pracowników sam ZUS, jeżeli pracodawca zatrudnia mniej niż 20 pracowników. W takim razie płatnik składek nie uczestniczy bezpośrednio w wypłacie, a jedynie przedkłada odpowiednie informacje. I to może być haczyk organu, podczas domagania się zwrotu świadczenia.

Art. 84
6. Jeżeli pobranie nienależnych świadczeń zostało spowodowane przekazaniem przez płatnika składek lub inny podmiot nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość, obowiązek zwrotu tych świadczeń wraz z odsetkami, o których mowa w ust. 1, obciąża odpowiednio płatnika składek lub inny podmiot.

ZUS bardzo często korzysta z tej podstawy prawnej, zwłaszcza w sytuacji, gdy kwestionował umowę o pracę. Jednak zdaniem SR w Białymstoku obowiązek zwrotu wypłaconych nienależnie świadczeń z ubezpieczeń społecznych obciąża, na podstawie art. 84 ust. 6 ustawy systemowej, płatnika składek tylko wówczas, gdy ich pobranie spowodowane zostało przekazaniem przez niego nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość, a jednocześnie brak jest podstaw do żądania takiego zwrotu od osoby, której faktycznie świadczenia te wypłacono, bowiem nie można uznać, że pobrała je nienależnie w rozumieniu art. 84 ust. 2 tej ustawy.

W takim ujęciu ZUS nie może, powołując się wyłącznie na jedną przesłankę, pociągnąć do odpowiedzialności płatnika składek za nienależnie wypłacone świadczenie.

Zobacz:
– ustawę z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczeń społecznych w razie choroby i macierzyństwa (tekst jednolity: Dz.U. z 2014r. Poz. 159);
– wyrok SN z dnia 10 czerwca 2008 r., (sygn. akt I UK 376/07);
– wyrok SN z dnia 17 stycznia 2012 r.(sygn. akt I UK 194/11);
– wyrok SN z dnia 6 sierpnia 2013 r. (sygn. akt II UK 11/13);
– wyrok SR w Białymstoku z dnia 10 czerwca 2014 r. (sygn. akt VI U 339/12).